“Εκατόν εξήντα (160) χρόνια από τη γένεση του νεότερου Λαυρίου!” Άρθρο της Δρ. Μαριλένας Μαρμάνη

Άρθρο της Δρ. Μαριλένας Μαρμάνη, Ιστορικού-Αρχαιολόγου, Προϊσταμένης Αυτοτελούς Τμήματος Κοινωνικής Προστασίας, Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς Δήμου Λαυρεωτικής με θέμα :

ΕΚΑΤΟΝ ΕΞΗΝΤΑ (160) ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΕΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ. 5η ΜΑΪΟΥ 1865- 5η ΜΑΪΟΥ 2025.

Η διαχρονικότητα και η αξία της Λαυρεωτικής.

Η αξία της Λαυρεωτικής ως τόπος ιστορίας, πολιτισμού, παιδείας και αναψυχής. Οι κρυμμένες δυνατότητες και η δυναμική της. Η ανάγκη ανάδειξης της πλούσιας ιστορικής κληρονομιάς που διαθέτει η πόλη, καθώς και της διαχρονικότητάς της μέσα στην πορεία του χρόνου.

Στις 5 Μαΐου 2025 συμπληρώθηκαν εκατόν εξήντα (160) χρόνια από την ιστορική εκείνη χρονιά της αναγέννησης του Νεότερου Λαυρίου.
Στο πλαίσιο αυτού του εορτασμού και ως ελάχιστο αντιστάθμισμα της συνεχούς προσφοράς της πόλης μας (την οποία οφείλουμε να ενθυμούμαστε και να υπενθυμίζουμε) θεωρώ ότι θα πρέπει να τονίσουμε τον πολύ σημαντικό ρόλο της πόλης μας από την εποχή της ανάπτυξης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας με την ιστορική συνεισφορά της λαυρεωτικής Μαρώνειας στην ανάπτυξη του αθηναϊκού πολιτισμού μέχρι τη μετεξέλιξη των εγκαταστάσεων της πρώην Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου, δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη διαχρονικότητα του Λαυρίου και την ιδιαίτερη προσφορά του μέσα στο πέρασμα των αιώνων.
Το Λαύριο και εν γένει η περιοχή της Λαυρεωτικής συνδέθηκε με τη μεταλλευτική και μεταλλουργική τεχνολογία σε δύο απομακρυσμένες μεταξύ τους ιστορικές περιόδους. Μετά την ακμή της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων αργυρούχου μολύβδου, κατά την κλασική αρχαιότητα, μόλις στα μέσα του 19ου αιώνα – το Λαύριο, αναδεικνυόμενο σε σπουδαίο μεταλλευτικό-μεταλλουργικό κέντρο – αποτέλεσε το κατ’ εξοχήν πρόσωπο της νεοτερικής ταυτότητας της Ελλάδας. Τόσο η πόλη, όσο και η Λαυρεωτική ενδοχώρα είναι σήμερα ένας τόπος διάσπαρτος από κτήρια και εγκαταστάσεις που μαρτυρούν το απώτερο και κυρίως το πρόσφατο τεχνολογικό τους παρελθόν.
Σήμερα, η Λαυρεωτική μετά από μια μεγάλη περίοδο κρίσης και συστηματικών προσπαθειών ανασυγκρότησης, βρίσκεται σε πορεία ανάκαμψης και προσαρμογής στις νέες προτεραιότητες της βιώσιμης ανάπτυξης. Τα ποικίλα έργα, που είτε σχεδιάζονται, είτε βρίσκονται σε εξέλιξη, μας επιτρέπουν να μιλάμε για μια δυναμική ανάπτυξης της περιοχής, η οποία με σωστό και πετυχημένο χειρισμό των «πλουτοπαραγωγικών» της πηγών, θα πετύχει να αναδειχθεί τόσο σε εθνική, όσο και σε διεθνή κλίμακα.
Η ιστορική αξία της Λαυρεωτικής, καθώς και η διαχρονικότητά της μέσα στην πορεία του χρόνου σε συνδυασμό με την ανάγκη ανάδειξης της υπάρχουσας βιομηχανικής και πολιτιστικής κληρονομιάς που υπάρχει διάσπαρτη σε ολόκληρη την περιοχή, μας έχουν οδηγήσει σε σκέψεις, αλλά και στη διαμόρφωση στόχων  για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο μέσα από συγκεκριμένες προτάσεις.
Εκατόν εξήντα (160) χρόνια μετά τη γέννησή της, η νεότερη βιομηχανική πολιτεία του Λαυρίου, διατηρεί αναλλοίωτα μέσα στον ιστό της, δεκάδες από τα κτήρια των εργοστασίων που σημάδεψαν την ιστορία της. Είναι σαφές ότι η πόλη ζει, αναπτύσσεται και έλκει μέσα από τα μνημειακά της κελύφη, διατηρώντας και αναδεικνύοντας την ταυτότητά της. Πάνω σε αυτά τα μοναδικά τεχνικά μνημεία, το Λαύριο θα στηριχθεί εκ νέου και με μια άλλη διαφορετική οπτική γωνία θα τα καταστήσει φορείς, πολιτισμού, έρευνας και εκπαίδευσης, ικανής να θέσει τις απαιτούμενες προδιαγραφές και απαιτήσεις για την ανάπτυξη της πόλης.
Είναι σαφές, ότι η Λαυρεωτική μέσα στο πέρασμα των αιώνων, συνεχώς, αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς. Η αξία της Λαυρεωτικής ως τόπος ιστορίας, πολιτισμού, παιδείας και αναψυχής, οι κρυμμένες δυνατότητες και η δυναμική της περιοχής είναι η βάση της σκέψης μας.
Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό από τις παραπάνω αναφορές και τα συναφή και σχετικά σχόλια, πως το ζήτημα του Λαυρίου δεν είναι θέμα του παρελθόντος, αλλά κυρίως του μέλλοντος. Η σύντομη αυτή αναδρομή, νομίζω ότι δικαιώνει απόλυτα την πίστη και την ελπίδα των ντόπιων κατοίκων της περιοχής, που ευελπιστούν και συνάμα πιστεύουν πως το Λαύριο έχει αύριο, πως το Λαύριο έχει μέλλον και μπορεί να δώσει το έναυσμα για μια ακόμα εποχή ακμής και ανάπτυξης, ανάλογη με αυτές του παρελθόντος.
Η Λαυρεωτική, με την πλούσια ιστορία της και κυρίως με την τόσο σημαντική συνεισφορά της, το Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, το αρχαίο θέατρο στον Θορικό, τα μεταλλευτικά εργαστήρια της αρχαιότητας και τους αρχαίους οικισμούς, τα βιομηχανικά κτήρια της σύγχρονης εποχής, με τον πρωτοποριακό τεχνολογικό εξοπλισμό που σώζεται μέσα σ’ αυτό, τα εκατοντάδες φρέατα και τις πολλές δεκάδες χιλιομέτρων γαλαρίες της αρχαίας και νεότερης εποχής, που αποτελούν σημαντικότατους πολιτιστικούς πόρους για την ευρύτερη περιοχή και τη χώρα ολόκληρη, που αποτελεί μοναδικό ιστορικό τόπο, όπου συνυπάρχουν βιομηχανικές εγκαταστάσεις της αρχαιότητας και των νεότερων χρόνων, συνεχίζει την πορεία της μέσα στο χρόνο, λειτουργώντας σήμερα ως χώρος, όπου ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί ν’ απολαμβάνει ή να αντλεί εκτός από αναψυχή και παιδεία .
Απώτερος στόχος της παρούσας τοποθέτησης είναι οι σκέψεις και οι προβληματισμοί, να καταδείξουν τη διαχρονικότητα και την αξία του τόπου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό που επιδιώκεται και που κατ’ επέκταση επιβάλλεται είναι η αναγέννηση του Λαυρίου. Όχι ως απλή αναπαραγωγή ή απλή αντιγραφή. Αναγέννηση που στο κέντρο της θα έχει εγκατασταθεί ο διάλογος ανάμεσα στη σημερινή πραγματικότητα και στην πραγματικότητα των μνημείων, των μεγεθών τους, των σκοπών τους, των κειμένων τους, των σχεδίων τους, των πρωταγωνιστών τους. Αυτό που θα προκύψει θα είναι κινητοποιήσεις ή εμπνεύσεις που θα λειτουργήσουν ως σπέρματα για νέες δημιουργίες.
Η επίτευξη της διάσωσης και η δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης των εγκαταστάσεων της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου με τη δημιουργία του ΤΠΠΛ, αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα των δυνατοτήτων της περιοχής, ένα πολύ σημαντικό έργο, μια καινοτομική προσπάθεια, μέσα από την προοπτική της αναζήτησης της συνέχειας, ένα νέο πρότυπο περιφερειακής ανάπτυξης, κυρίως, όμως, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό μοντέλο αποκατάστασης και αξιοποίησης των τεχνικών μνημείων, ένα ενδεικτικό παράδειγμα, το οποίο πιστεύεται ότι θα λειτουργήσει υποδειγματικά για την περαιτέρω αξιοποίηση των τεχνικών μνημείων όλης της περιοχής.
Και βέβαια από τα δεδομένα της πόλης, τα οποία είναι πολλά και ούτε επιγραμματικά, λόγω οικονομίας χρόνου δεν μπορούμε να αναφέρουμε, δε θα μπορούσε να απουσιάζει η ποιότητα των κατοίκων της που τα εκατόν εξήντα (160) χρόνια μεταλλείας και μεταλλουργίας έχουν εμπλουτίσει με ιδιαίτερα στοιχεία τη νοοτροπία και τη συμπεριφορά τους.
Γιατί εάν ο Παρθενώνας, όπως έχουμε πει και άλλες φορές, αντιπροσωπεύει τη δόξα του ανθρώπινου πνεύματος, η Λαυρεωτική θα συνεχίζει ν’ αντιπροσωπεύει στο μέλλον την ανθρώπινη εργασία, την παραγωγή και την πολιτιστική ανάπτυξη, θα συνεχίζει την πορεία της, κάνοντας αυτό που πάντα γνωρίζει καλά να επιμένει, να παλεύει, να ελπίζει και να χαμογελά, αποτελώντας από μόνη της ένα μάθημα ιστορίας για τις νεότερες γενιές.